Venedik modeli örnek olur mu?

Venedik’i günübirlik ziyaret etmek isteyen turistlere 5 euro giriş ücreti uygulaması başladı. Venediklilerin bir kısmı bu uygulamayı protesto ediyor, bir kısmı da ilk defa bu konuda bir adım atıldığı için mutlu. Peki, ama kim haklı?

Tam da Venedik Bienali’nin başladığı, Milano Tasarım Haftası ile çakışması nedeniyle eleştirildiği, özellikle VIP ziyaretçilerin hava durumundan ve kalabalıktan çok şikâyet ettiği günlerde Venedik başka bir konuyla gündemde. İtalyanların ulusal bayramı 25 Nisan’da yeni bir uygulama yürürlüğe girdi. Artık Venedik’i günübirlik ziyaret etmek isteyen turistlerden 5 euro giriş ücreti alınıyor. Venedikliler ise şehrin ziyaretçilere giriş ücreti ödemeye başlamasını protesto etti. Venedik’teki yetkililer, uzun süredir tartışılan giriş ücretinin yürürlüğe girmesiyle turistik şehri bir “tema parkı”na dönüştürmekle suçlanıyor. 

Uygulama başlatan ilk büyük şehir  

Venedik, dünyada böyle bir planı yürürlüğe koyan ilk büyük şehir. Elbette, araçlar için böyle bir uygulama Singapur’dan Londra’ya birçok yerde var. Hatta uzun süre İstanbul için de böyle bir uygulama gündeme geldi ama sonuçlanmadı. Araçlar için olan uygulama günübirlik turistler için ise ilk kez böyle bir şehirde uygulanıyor. 5 euro’luk ücret, günübirlik gezicileri caydırarak UNESCO Dünya Mirası alanını aşırı turizmin etkilerinden korumayı hedefliyor ve Belediye Başkanı Luigi Brugnaro’ya göre şehri ‘yaşanabilir’ hâle getirmeyi amaçlıyor. Ancak çok sayıda bölge sakini komitesi ve derneği, ücretin sorunu çözmek için hiçbir işe yaramayacağını öne sürerek bu hafta protesto gösterilerine katıldı.  

Bilet almaları gerekiyor 

Venedik’te yaşayanlar, işe gidip gelenler, öğrenciler ve 14 yaşın altındaki çocuklar ile gece konaklayan turistler ise bu giriş ücreti uygulamasından muaf tutuluyor. Günübirlik ziyaretçilerin biletlerini internetten satın almaları gerekiyor ve onlara bir QR kodu veriliyor. Bileti olmayanlar, Santa Lucia tren istasyonu da dâhil olmak üzere beş ana varış noktasında rastgele kontroller gerçekleştirecek olan yerel görevlilerin yardımıyla vardıklarında bilet alabilecekler. Bilet almayanlar 50 ila 300 euro arasında para cezasıyla karşı karşıya kalabilecek. 

Yeni uygulama caydırıcı olacak mı? 

İtalya’da ulusal bayram olan 25 Nisan için 5 bin 500 kişinin bilet rezervasyonu yaptığı ve uygulamanın ilk gününde şehrin kasasına 27 bin 500 euro kazandırdığı açıklandı. Belediye, bunun para kazandıran bir girişim olduğunu reddetmesine rağmen, planın başarılı olması hâlinde bölge sakinleri için yerel vergileri düşüreceğine söz verdi. Tabii bir de şöyle düşünenler var: “Başlangıç olarak 5 euro’nun insanları caydıracak bir yanı yok. Ancak zaten sorun günübirlik ziyaretçiler değil; uygun fiyatlı konut sıkıntısı gibi şeyler… İhtiyaç olan şey, sakinlere yardımcı olacak politikalar, örneğin Airbnb gibi şeyleri sınırlandıracak kurallar koymak.” 

Ama bir de “Venedik’in kitle turizmine yönelmesinden bu yana ilk kez bir şeyler yapmaya çalışıyoruz. En önemli nokta bu” diyenler var. Bazıları ziyaretçilerin verilerini rezervasyon sistemine girmek zorunda kalması nedeniyle gizlilik konusunda sorular yöneltiyor. Daima izleniyoruz hissini sorguluyor. Belediye ise ziyaretçi sayıları hakkında daha kesin rakamlar sağlamada faydalı olacağını savunuyor.  

UNESCO’nun uyarısı 

Ek ücret, şehrin altyapısının yaşadığı aşırı turizmi destekleyemeyeceği yönündeki çok sayıda uyarının ardından geldi. Çünkü UNESCO, yerel yetkililerin değişiklik yapmaması hâlinde Venedik’i nesli tükenmekte olan miras alanları listesine koymakla bile tehdit etti. Yeni ücret, şehre gelen her dört turistten yaklaşık üçünü oluşturan ancak toplam turizm harcamalarına yüzde 20’den az katkıda bulunan günübirlik ziyaretçileri hedef alıyor. Bazıları ücretin İtalya’nın anayasal dolaşım özgürlüğü hakkını ihlal ettiğini düşünürken, diğerleri bunun yeterince ileri gitmediğini çünkü 5 euro’luk bir ücretin her yıl Venedik’i ziyaret eden yaklaşık 30 milyon insanı etkilemeyeceğini söylüyor. 

Venedik turistleri sınırlamaya çalışan tek seyahat noktası değil. Diğer destinasyonlar da turist vergilerini artırdı ve hatta Barselona, turistlerin toplu taşımayı yavaşlatmasını önlemek için popüler bir otobüs güzergâhını harita uygulamalarından kaldırdı. Birçok şehir, otel konaklamalarında zaten şehir vergisi alıyor. Ama günübirlik ziyaretçilere başlatılan bu yeni uygulama yakında diğer şehirlere de yansırsa şaşırmamak lazım. 

Başka şehirlerde durum nasıl?

Pek çok destinasyon hâlihazırda, genellikle otel odası fiyatına eklenen nominal bir ücret şeklinde bir turizm vergisi almakta. Bunları Barselona’da, Roma’da, Yunanistan’ın her yerinde ve dünya çapındaki diğer birçok turistik destinasyonda görmek mümkün. Manchester geçen yıl gecelik 1 sterlinlik bir vergi uygulamaya koydu ve İskoçya da bu fikri tartıştı. Hem Butan hem de Ruanda ücretli uygulama yapan örnekler. Butan, turistlerden günlük bir sürdürülebilir kalkınma ücreti alıyor; bu ücret, yoğun sezonda eskiden 250 ABD doları, ancak yakın zamanda 6 ila 12 yaş arası çocuklar için 100 ABD dolarına düşürüldü. Bu, 40 ABD doları tutarındaki tek seferlik vize başvuru ücretine ek. Şubatta Bali, bir defaya mahsus 10 ABD doları tutarında bir giriş ücreti uygulamaya koydu. Ziyaretçilerden giriş için ücret talep edilmesi hiç beklenmeyen yerlerden biri de İngiltere’de Devon’daki balıkçı köyü Clovelly. Giriş ücreti yetişkinler için 9.50 sterlin 7-16 yaş arası çocuklar için ise 5.50 sterlin.